Elkarrizketa: Christina Gestrin suedierak Finlandian dituen erronka digitalei eta aukerei buruz

Christina Gestrin, Folktinget, Finlandiako Suediar Batzarraren Idazkari Nagusia, eta Finlandiako diputatu ohia, aspalditik ari da suedieraz hitz egiten duen Finlandiako biztanleriaren eskubideak defendatzen. Gestrinek zerbitzu digitalak eta sektore publikoko tresnak Finlandiako bi hizkuntza-talde nagusientzat inklusiboak eta osoak direla bermatzeko egiten du lan. Suediera herrialdeko bi hizkuntza ofizialetako bat den arren, askotan alde batera uzten da eremu digitalean. Gestrinek, gainera, Europako Eskualde Gutxituen 8. Foroan parte hartuko du (2024ko azaroaren 26an eta 27an, Donostian). Elkarrizketa honetan, digitalizazioak hizkuntza gutxituei dakarzkien arriskuak eta aukerak aztertzen ditu, eta hizkuntza hauen iraunkortasuna aro digitalean sustatzeko beharrezko neurriak ere aipatzen ditu.

Deskribatu al zenezake labur Folktingeten duzun funtzioa eta hizkuntza-eskubideak babesteko dituen helburu nagusiak?

Folktinget Finlandiako Suediar Batzarreko idazkari nagusia naiz. Gure misioa Finlandiako suediar hiztunen eskubideak eta interesak babestea eta sustatzea da. Folktingetak ildo politikoen bidez jarduten du, suedierazko jardueretan konprometitutako alderdi parlamentario guztiekin. Gainera, folktingetak jardunbide egokiak partekatzen ditu eta elebitasuna sustatzen du Finlandian. Aldian-aldian, suediar hizkuntzak Finlandian duen egoerari buruzko txostenak egiten ditugu, eta Europako Kontseiluak hizkuntzei eta gutxiengoei buruz egindako hitzarmenen aplikazioaren jarraipena egiten dugu.

Markus Södermanek Finlandiako egoera digitalari buruz egindako ikerketa bat aipatu duzu. Aipatuko zenituzke azterlan honen ondorio nagusietako batzuk, bereziki digitalizazioak eta adimen artifizialak hizkuntza txikienentzat dituzten arrisku eta aukerei buruzkoak?

Ikerketa enpresa pribatuen webguneetan eta sektore publikoko udaletan oinarritzen da, eta azterketa lerro nagusia da, hauek zenbateraino hartzen duten kontuan suediera – Finlandiako hizkuntza ofizialen artean txikiena- beren webguneen diseinuan. Webgune elebidunak sortzean, garrantzitsua da hasieratik bi hizkuntza-taldeen beharrak kontuan hartzea, orriak berdinak, erabilerrazak eta fidagarriak izango direla bermatzeko. Udalek webguneak eta zerbitzu digitalak garatzen dituztenean, garrantzitsua da hizkuntza-ikonoak aurkitzen errazak izatea eta finlandieraren eta suedieraren artean nabigatzea erraza izatea.
 
Azterketak webgune elebidunen soluzioen adibide arrakastatsuak eta ez hain arrakastatsuak nabarmendu zituen. Enpresa pribatuek finlandiarrengana zein suediarrengana iritsi nahi duten aukera dezaketen bitartean, udalek zerbitzuak eta informazioa bi hizkuntza ofizialetan eskaintzeko legezko betebeharra dute. Hala ere, tresna digitalek eta webguneek lehentasuna ematen diete finlandiar hiztunei, eta suedierazko itzulpenak geroago eskaintzen dira. Gainera, lehen mailako domeinua (TLD) finlandieraz egon ohi da, nahiz eta udalerria ofizialki elebiduna izan.

Zer arazo zehatz ikusi dituzu Finlandian suedierz hitz egiten duten herritarren inklusio digitala bermatzeko orduan?

Udal- eta estatu-erakundeek beren webguneetan ez dute beti eskaintzen finlandieraz adina informazio suedieraz. Ondorioz, Finlandiako suediar hiztunek zerbitzu digital gutxiago erabiltzeko joera dute, ez baitute beti suedierazko webguneetako informazioa fidagarri eta zehatz aurkitzen. Gainera, webgune horien diseinuak batzuetan zaildu egiten du suedierazko orriak aurkitzea.

Zure ustez, nola hobetu ditzakete digitalizazioak eta IAk hizkuntza gutxituen ikusgaitasuna eta eskubideak?

IAren bidez hizkuntza gutxituei laguntzeko teknologiak lehen faseetan daude oraindik. Badira IA hizkuntza gutxituetatik eta hizkuntza gutxituetara azkar itzultzeko eta transkribatzeko erabiltzen duten proiektuak, baina tresna horien garapena garestia da, eta sektore publikoaren eta pribatuaren arteko lankidetza eskatzen du. Hizkuntza gutxituko tresna horiek entrenatzeko erabiltzen den corpusak material asko bildu behar du hizkuntza gutxituan, euskalkiak eta bestelako bariazioak kontuan hartuta. Beraz, hizkuntza gutxituetarako IAren tresnak babesteko politikak finantzatzea eta aplikatzea da helburua. Gaur egun, IA gehien hitz egiten diren hizkuntzetarako erabiltzen da batez ere.

Adibidez, IA profesional mediku eta paziente suediar hiztunen arteko zubi izan daiteke. Horretarako, medikuen esperientziari, hizkuntza menderatzeari eta pazienteen hizkuntza-beharrei buruzko datu zehatzak bildu behar dira. Gainera, sektore publikoko bezeroarentzako arreta-programak kontratatzen direnean, funtsezkoa da bermatzea hizkuntza-eskubideak kontuan hartzen direla eta kontratazio-irizpideetan sartzen direla.

Zer urrats dira beharrezkoak aro digitalean hizkuntza gutxituen iraunkortasuna bermatzeko?

Funtsezko urratsak honako hauek dira:

• Sektore publikoaren, gizarte zibilaren eta sektore pribatuaren arteko lankidetza;
• Eskubide soziologikoak, teknologikoak eta linguistikoak kontuan hartzen dituzten politikak;
• Ikerketa finantzatzeko eta hizkuntza gutxituetarako teknologia eta tresnak garatzeko baliabideak;
• Zerbitzu digitalak hizkuntza gutxituetan eta hizkuntza nagusienetan aldi berean eskaintzera behartzen duten lege-xedapenak. Zerbitzu digitalek fidagarriak eta osoak izan behar dute bi hizkuntzetan.

Gainera, garrantzitsua da aitortzea beti egongo direla zerbitzu digitalak erabili ezin dituzten pertsonak. Guztiontzako funtsezkoak diren zerbitzuetarako irisgarritasuna bermatzea, plataforma digitalak erabiltzeko gaitasuna alde batera utzita, garrantzitsua da oraindik ere.

Beste baliabideak:

• Folktinget – Finlandiako Suediar Batzarra: Folktingetek egindako lan eta ekimenei buruzko informazio gehiago (suedieraz eta finlandieraz)
• Markus Södermanen ikerketa: Sartu Finlandiako egoera digitalari buruzko azterlanean (suedieraz)